روشهای دباغی چرم

دباغی چرم همان فرآوری شیمیایی پوست های حیوانات است. از دباغی بمنظور جلوگیری از فساد، خشکی، شکنندگی پوست و حفظ نرمی و قابلیت انعطاف چرم پس از خارج شدن آب آن می باشد. دباغی کردن یا پیراستن روشی است که برای ایجاد تغییرات در ساختار پروتئینی پوست بدن حیوانات به دلیل ممانعت از تخریب آن انجام می‏شود. 

مرسوم ترین پوست های استفاده شده در صنعت چرم سازی شامل پوست گاو، گوسفند، بز می باشد. در کنار موارد گفته شده پوست چهارپایان، بوفالو، خوک ها و خوک ها ،حیوانات آبزی مانند فک و تمساح ها آمده است. که در کلیه روشهای دباغی چرم استفاده می‌شوند.

چرم طبیعی

(پوست خام گاو)

از چرم برای ساخت انواع اقلام پوشیدنی و فرنیچر استفاده می شود. از جمله لباس، کفش، کیف های دستی، مبلمان، دکوراسیون، کمربند، ابزار و تجهیزات ورزشی.  عمر چرم طبیعی به چند دهه هم می‌رسد!. علیرغم دوام بالای چرم طبیعی، نیازمند نگهداری خاص خود داشته که در مقاله راهنمای نگهداری محصولات چرمی مفصل توضیح داده شده است.

تاریخچه ساخت چرم و دباغی چرم برای بیش از 7000 سال قدمت داشته و تولیدکنندگان پیشرو چرم امروز چین و هند هستند.

چرم طبیعی

(منسوجات چرمی)

فرایند تولید چرم و روشهای دباغی چرم به سه زیرمجموعه اساسی تقسیم می شود:

1. مراحل مقدماتی آماده سازی
2.  دباغی چرم
3.  نازک سازی و بازسازی پوست

مرحله آماده سازی زمانی است که پوست برای دباغی آماده می شود. مراحل آماده سازی ممکن است شامل خیساندن پوست، برداشتن مو، غرق کردن پوست در محلول بازی، پاکسازی قلیایی، سفید کردن و… می باشد.

بسیاری از روش ها و مواد دباغی کردن وجود دارد. در فرآیند مرسوم و امروزی، دباغ‌ها پوست‌ها را در یک درام بارگذاری می‌کنند و آن‌ها را در مخزنی (بالابان) که حاوی ترکیبات دباغی است غوطه‌ور می‌کنند. پوست ها خیس می شوند در حالی که بالابان به آرامی حول محور خود می چرخد و ترکیبات مایع دباغی به آرامی از ضخامت کامل پوست نفوذ می کند.

هنگامی که فرآیند نفوذ یکنواخت صورت پذیرفت، کارگران به آرامی pH محلول را در فرآیندی به نام پایه گذاری افزایش می‌دهند که ماده دباغی را روی چرم ثابت می‌کند. هرچه مواد دباغی بیشتر ثابت شود، پایداری هیدروترمال چرم و مقاومت در برابر کشش بالاتر میرود.

(دباغی سنتی در مقایسه با دباغی امروزی)

روشهای دباغی چرم:

تفاوت عمده روشها از نوع محلول دباغی و مواد بکار رفته در آن نشات می‌گیرد. برخی از معمولترین روش‌های دباغی عبارتست از:

دباغی گیاهی چرم

که با استفاده از شیره استخراج شده از مواد گیاهی صورت میگیرد. از قبیل آسیاب پوست درخت. این روش از قدیمیترین روشهای شناخته شده ی دباغی بشمار می آید. چرم بدست آمده از این روش منعطف، قهوه ای روشن و مطابق با بافت پوست بدست می آید. چرم دباغی شده گیاهی در برخورد با آب مقاوم نبوده و رنگ خود را از دست داده و پس از خشک شدن، سفت و شکننده میشود. کاربرد این نوع دباغی در کفاشی سنتی میباشد.

دباغی چرم مبتنی بر کروم

که مبتنی بر ماده سولفات کروم و سایر نمکهای کروم دار میباشد. همچنین در این روش بخاطر رنگ آبی رنگ پریده ای  که پوست بخود میگیرد به آن “wet-blue” یا آبی مرطوب نامیده میشود.

روش دباغی مبتنی بر کروم بدلیل اینکه کل فرایند آن یک روز بطول می انجامد برای تولید چرم در مقیاس صنعتی بزرگ بسیار مناسب است. این روش بسیار پرکاربرد و مرسوم می باشد. چرم بدست آمده از این روش بسیار منعطف تر از روش قبلی است. همچنین در مواجهه با آب رنگ و شکل خود را حفظ اصطلاحا آب نمیرود. با این حال، نگرانی های زیست محیطی با این روش دباغی وجود دارد. زیرا کروم یک فلز سنگین است. اگرچه کروم سه ظرفیتی مورد استفاده برای دباغی بی ضرر است، اما سایر محصولات جانبی می توانند دارای انواع سمی باشند.

سولفات کروم

دباغی چرم آلدهید

یک دباغی مبتنی بر ترکیبات گلوتارآلدئید یا اگزازولیدین می باشد. به دلیل رنگ کرم کم رنگ به آن “سفید مرطوب” می گویند. این نوع اصلی چرم “بدون کروم” است که اغلب در کفش های نوزادان بکار می رود. فرمالدئید در گذشته برای دباغی استفاده می‌شده است. به دلیل خطر برای کارگران و حساسیت بسیاری از مردم به فرمالدئید در حال حذف شدن است.

• چرم زاج با استفاده از نمک های آلومینیوم مخلوط با انواع چسب ها و منابع پروتئینی مانند آرد و زرده تخم مرغ تبدیل می شود. چرم زاج در واقع دباغی نشده است. در عوض، این فرآیند “طوچ” نامیده می شود و ماده حاصل اگر به اندازه کافی در آب خیسانده شود تا نمک های آلوم از بین برود، دوباره به پوست خام تبدیل می شود.